معرفی گلخورک
گلخورک‌ها ماهی‌هایی دوزیست هستند که به زیرخانواده Oxudercinae تعلق دارند. این ماهی‌ها به دلیل توانایی زندگی در آب و خشکی، یکی از عجیب‌ترین گونه‌های ماهی‌ها محسوب می‌شوند. گلخورک‌ها دارای سازگاری‌های شگفت‌انگیزی هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد با استفاده از باله‌های سینه‌ای خود، روی سطوح گِلی راه بروند، بالا بروند و حتی جهش کنند.
ویژگی‌های ظاهری
- اندازه: گلخورک‌ها می‌توانند تا ۳۰ سانتی‌متر رشد کنند.
- رنگ‌بندی: معمولاً رنگ آن‌ها سبز مایل به قهوه‌ای است که از طیف‌های تیره تا روشن متغیر است. در فصل جفت‌گیری، نرها برای جذب ماده‌ها نقاط رنگی روشن (قرمز، سبز یا آبی) ایجاد می‌کنند.
- چشم‌ها: چشم‌های آن‌ها در بالای سر صافشان قرار دارد و بسیار متحرک بوده و برای دیدن در هوا و آب سازگار شده‌اند.
- باله‌ها: باله‌های سینه‌ای آن‌ها مفصلی بوده و در قسمت جلوی بدن کشیده‌شان قرار دارند و به آن‌ها امکان خزیدن، جهش و حتی بالارفتن از درختان یا بوته‌ها را می‌دهند.
زیستگاه و پراکندگی
گلخورک‌ها در مرداب‌ها، تالاب‌ها، زمین‌های گِلی، مصب رودخانه‌ها و جنگل‌های مانگرو زندگی می‌کنند. آن‌ها زمان زیادی را روی خشکی سپری می‌کنند و روی ریشه‌ها یا سنگ‌ها قرار می‌گیرند. پراکندگی آن‌ها شامل:
- مناطق: اقیانوس هند - آرام، غرب آفریقا، سواحل ژاپن، استرالیا، فیلیپین، جزایر پلی‌نزی و سواحل گرمسیری اقیانوس اطلس در آفریقا.
سازگاری تنفسی
گلخورک‌ها روش‌های منحصربه‌فردی برای تنفس دارند:
۱. اتاقک‌های آبشش: هوا را در اتاقک‌های آبشش خود به دام انداخته و با استفاده از باله‌های خود آن را مرطوب نگه می‌دارند.
۲. تنفس پوستی: زمانی که خارج از آب هستند، می‌توانند؛ مانند دوزیستان از طریق پوست خود تنفس کنند.
رفتار و رژیم غذایی
- حرکت: گلخورک‌ها با استفاده از باله‌های سینه‌ای خود روی خشکی "راه" می‌روند و با خم‌کردن دم خود تا فاصله ۶۱ سانتی‌متر جهش می‌کنند.
- رژیم غذایی: گوشت‌خوار هستند؛ از حشرات، کرم‌های شنی، سخت‌پوستان و شکارهای کوچک تغذیه می‌کنند.
- لانه‌سازی: گلخورک‌ها در گِل یا ماسه لانه‌هایی حفر می‌کنند که برای پناهگاه و تولیدمثل استفاده می‌شود. این لانه‌ها معمولاً حاوی جیب‌های هوایی هستند تا هنگام جزرومد اکسیژن فراهم باشد.
وضعیت حفاظتی
گلخورک‌ها طبق طبقه‌بندی IUCN در وضعیت "کمترین نگرانی" قرار دارند؛ زیرا پراکندگی گسترده‌ای دارند و بسیار سازگار هستند. بااین‌حال، تخریب زیستگاه ممکن است تهدیدی برای برخی گونه‌ها باشد.
حقایق جالب
- گلخورک‌ها اغلب برای مطالعه درباره گذار تکاملی مهره‌داران از زندگی آبی به خشکی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- آن‌ها قادرند از شاخه‌های کم‌ارتفاع درختان و بوته‌ها بالا بروند - توانایی‌ای که میان ماهی‌ها بسیار نادر است.
در پژوهشی، طی نمونه‌برداری از سه منطقه ساحلی بندرعباس (خورآبی، خواجه عطاء و خور سورو) در فصل بهار، سه گونه ماهی گلخورک شناسایی شدند.
