در فرهنگ غذایی جنوب ایران، به‌ویژه در بندرعباس و محله سورو قدیم، دو چاشنی بی‌نظیر به نام‌های مهیاوه و سوراغ جایگاه ویژه‌ای دارند. این دو محصول نه‌تنها بخشی از سفره‌های مردم این منطقه هستند، بلکه نشان‌دهنده ارتباط عمیق آن‌ها با دریا و سنت‌های دیرینه‌اند. در این مقاله، با تاریخچه، و اهمیت فرهنگی مهیاوه و سوراغ آشنا می‌شویم.
مهیاوه: چاشنی دریایی جنوب
مهیاوه (به گویش محلی «ماهی‌آوه» یا «مهوه») نوعی سس سنتی است که از ماهی‌های کوچک، به‌ویژه ساردین یا موتو (آنچوی)، تهیه می‌شود. این چاشنی با طعم تند و شور خود، همراهی عالی برای غذاهای محلی مانند نان است.
این سس اصالتاً از مناطق جنوبی ساحلی ایران می‌آید، اما به دلیل مهاجرت عجم ایرانی به کشورهای عربی خلیج‌فارس، در آن مناطق نیز بسیار محبوب شده است.
معمولاً مهیاوه روی نانی به نام توموشی یا نان‌های تازه، سرو می‌شود. مهیاوه از ماهی (مَتوتا) شور شده تهیه می‌شود و ترکیبات آن شامل دانه‌های رازیانه، زیره، گشنیز و دانه‌های خردل است.
بر اساس داستان‌های محلی، در اوایل قرن نوزدهم میلادی، اپیدمی جذام در جنوب ایران شیوع پیدا کرد. یک پزشک یونانی که از خلیج عبور می‌کرد، خردل را به‌عنوان درمان تجویز کرد. اما خردل با سبک غذایی منطقه سازگار نبود، بنابراین مردم با ترکیب خردل با مواد دیگر آزمایش کردند و در نهایت مهیاوه را ساختند.
در کشورهای خلیج‌فارس مانند بحرین نیز مهیاوه به‌عنوان بخشی از میراث غذایی ایرانی - عربی شناخته شده و با ماهی محلی و ادویه‌های منطقه‌ای هماهنگ شده است. این نشان‌دهنده تأثیر فرهنگ مهاجرین عجم ایرانی بر غذاهای دریایی منطقه است.
در مجموع، مهیاوه یک سس ماهی تخمیر شده است که با ادویه‌های خاص ترکیب شده و به‌عنوان یک چاشنی مهم در فرهنگ غذایی جنوب ایران و کشورهای خلیج‌فارس شناخته می‌شود.
سوراغ: چاشنی سرخ هرمزگان
سوراغ، یک چاشنی سنتی و اصیل از استان هرمزگان و جزیره هرمز است که قدمتی بیش از هزار سال دارد و به‌ویژه در فصل ماهی مومغ (حشینه) بسیار محبوب است. این سس محلی از ترکیب ماهی مومغ تازه، خاک سرخ معروف به «گلک» که از کوه‌های جزیره هرمز استخراج می‌شود، نمک طبیعی و پوست خشک نارنج تهیه می‌شود.
ویژگی‌ها و کاربردها:
- سوراغ به‌عنوان یک چاشنی با رنگ قرمز جذاب، طعم‌دهنده‌ای قوی و خوش‌عطر برای غذاهای محلی جنوب ایران است.
- این سس معمولاً با نان تازه (مانند نان تموشی) مصرف می‌شود.
- خاک سرخ گلک علاوه بر رنگ‌دهی، خاصیت ضدمیکروبی و ضدعفونی‌کننده دارد که به نگهداری بهتر مواد غذایی در شرایط گرم جنوب کمک می‌کند.
- مردم محلی اعتقاد دارند مصرف سوراغ می‌تواند نیاز به مکمل‌های آهن را کاهش دهد.
اهمیت فرهنگی مهیاوه و سوراغ:
این دو چاشنی نه‌تنها بخشی از رژیم غذایی مردم بندرعباس هستند، بلکه در فرهنگ و هویت این منطقه ریشه دارند:
- ارتباط با دریا: مهیاوه از ماهی‌های خلیج‌فارس تهیه می‌شود و نشان‌دهنده وابستگی مردم به دریا است.
- سنت‌های خانوادگی: در محله سورو قدیم، تهیه مهیاوه و سوراغ اغلب توسط زنان خانواده انجام می‌شود و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
لینک کوتاه: https://u.suru.ir/1p
