نوشته 
بندرعباس، پایتخت امروزی استان هرمزگان، شهری است که در طول تاریخ همواره نقش مهمی در تجارت و ارتباطات خلیج فارس ایفا کرده است. نگاهی به اسناد و تصاویر تاریخی بریتانیایی از این شهر در دهه ۱۹۲۰، تصویری جذاب از زندگی مردم در یک قرن پیش ارائه می‌دهد.
کنسولگری بریتانیا و نظارت بر تجارت
در سال ۱۹۲۵، کنسولگری بریتانیا در بندرعباس نقش مهمی در نظارت بر امور اقتصادی و تجاری منطقه ایفا می‌کرد. نقشه‌ای از همین سال که توسط اداره هند بریتانیا تهیه شده بود، موقعیت کنسولگری بریتانیا و مناطق اطراف آن را با جزئیات نشان می‌داد. این حضور بریتانیایی نشان از اهمیت استراتژیک بندرعباس در آن دوران داشت.
رونق تجارت فرش و کاروان‌ها
گزارش‌های اداری کنسولگری بریتانیا از سال ۱۹۱۹ نشان می‌دهد که تجارت فرش در بندرعباس نسبت به سال ۱۹۱۸ رونق بیشتری داشت. این بهبود عمدتاً به دلیل فراهم شدن امکانات بهتر کشتیرانی بود. مدیر شرکت Oriental Carpet Manufacturers در پایان سال ۱۹۱۹ شخصاً از بندرعباس بازدید کرد و به مقامات گمرک اثبات کرد که فرش‌های تولیدی این شرکت تنها از رنگ‌های طبیعی گیاهی استفاده می‌کنند.
یکی از تحولات مهم آن دوران، از سرگیری تجارت کاروان‌ها بین بوشهر و شیراز بود که برای سال‌ها قطع شده بود. این موضوع اگرچه باعث کاهش واردات و صادرات از طریق بندرعباس شد، اما نشان‌دهنده بازگشت آرامش نسبی به مسیرهای تجاری منطقه بود.
بازارهای پررنگ و رنگ محلی
بازارهای سنتی بندرعباس در این دوره دارای معماری خاصی بودند. راهروهای باریک با پوشش سقفی، محل فعالیت تاجران و مردم محلی بود. این بازارها که در آن‌ها انواع کالاها از ادویه‌جات گرفته تا پارچه و لوازم خانگی عرضه می‌شد، نشان‌دهنده تأثیرات فرهنگ‌های مختلف در منطقه بود.
مردم بندرعباس در لباس‌های سنتی و متنوع، نشان‌دهنده ترکیب قومی غنی این شهر بودند. حضور ایرانیان بومی، عرب‌ها، بلوچ‌ها، خواجگان حیدرآبادی و حتی تعدادی از هندی‌های پرتغالی‌تبار از گوا، تنوع فرهنگی خاصی را در شهر ایجاد کرده بود.
کشتی‌های سنتی و تجارت دریایی
بندرعباس در آن دوران پذیرای کشتی‌های سنتی چوبی بود که با رنگ‌های آبی و قهوه‌ای رنگ‌آمیزی شده بودند. این کشتی‌ها نقش مهمی در تجارت منطقه‌ای و ماهیگیری داشتند. ماهیگیری یکی از مشاغل اصلی مردم محسوب می‌شد و جالب اینکه پس از سال ۱۹۲۸، حتی ماهیگیران نیز عمدتاً ایرانی بودند که این امر در منطقه خلیج فارس غیرمعمول تلقی می‌شد.
وضعیت بهداشتی و آب‌وهوا
زندگی در بندرعباس صد سال قبل با چالش‌های بهداشتی و آب‌وهوایی خاصی همراه بود. درمانگاه خیریه بندرعباس در سال ۱۹۱۹ حدود ۶۰-۷۰ مراجع داشت. بیماری‌های غالب شامل اختلالات چشمی و گوارشی بود و مالاریا بسیار شایع بود.
آب‌وهوای گرم منطقه نیز تأثیر زیادی بر زندگی مردم داشت. حداکثر دمای هوا در ۳۰ مه به ۴۳ درجه سلسیوس می‌رسید و حداقل دما در ۲۸ ژانویه ۱۱ درجه سلسیوس بود. بارندگی بسیار کم بود و احتمالاً در کل سال از ۳ اینچ تجاوز نمی‌کرد.
شروع صنعت نفت در منطقه
یکی از تحولات مهم آن دوران، آغاز فعالیت‌های نفتی در منطقه بود. در سال ۱۹۱۹، عمق حفاری چاه‌های نفتی جزیره کیش از ۲۴۰۰ فوت به ۲۶۰۰ فوت افزایش یافت. این پیشرفت آهسته به دلیل مشکلات غیرمنتظره در چاه، بیماری کارکنان و فاصله طولانی از پایگاه تأمین بود.
همچنین استخراج گوگرد از جزیره کیش نیز از ژوئن ۱۹۱۹ آغاز شد، اگرچه قبل از آن به دلیل کمبود و بی‌تجربگی نیروی کار محلی امکان‌پذیر نبود.
نخستین هواپیماها در آسمان بندرعباس
حیرت‌انگیز اینکه حتی در آن دوران، بندرعباس شاهد عبور نخستین هواپیماها بود. طی سال ۱۹۱۹، سه هواپیما در این شهر توقف کردند: یک هواپیمای «Handley Page» به نام «Old Carthusian» که از ایپسویچ به هند پرواز می‌کرد، یک هواپیمای کوچک «Caudron» مدل ۱۹۱۵، و یک هواپیمای «Vickers Vimy» که برای جایزه ۱۰۰۰۰ پوندی دولت اتریش برای اولین پرواز از انگلستان به استرالیا در ۳۰ روز رقابت می‌کرد.
معماری سنتی و بادگیرها
بافت شهری بندرعباس در این دوران دارای ویژگی‌های معماری خاصی بود. خانه‌های آجری گلی که گاهی بر پایه‌های مرجانی ساخته می‌شدند و جنگلی از بادگیرهای ساده و تزیینی، منظره خاصی را ایجاد می‌کردند. دو نوع بادگیر رایج بود: بادگیر عرب که رو به دریا باز می‌شد و بادگیر لوله که از چهار طرف باز بود.
محله باستانی سورو
یکی از بخش‌های مهم شهر، محله باستانی سورو بود که در بخش شمالی محله کنونی قرار داشت. این منطقه در گذشته دارای باغ‌های فراوان با هزاران درخت خرما بود. مردم سه ماه تابستان را در این منطقه سپری می‌کردند تا از گرمای شدید شهر فرار کنند.
نگاهی به آینده
بندرعباس صد سال قبل، شهری کوچک اما پرجنب‌وجوش بود که در آن فرهنگ‌های مختلف در کنار هم زندگی می‌کردند. اقتصاد آن بر پایه تجارت دریایی، ماهیگیری و کشاورزی استوار بود. حضور کنسولگری‌های خارجی، به‌ویژه بریتانیا، نشان از اهمیت استراتژیک این شهر در مسیرهای تجاری بین‌المللی داشت.
آنچه امروز از این گذشته باقی مانده، تنها نام خیابان‌ها و بناهای تاریخی محدودی نیست، بلکه روح مهمان‌نواز مردم، تنوع فرهنگی و موقعیت استراتژیک این شهر است که همچنان در قلب خلیج فارس می‌تپد. بندرعباس امروز با جمعیتی بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر، همچنان یکی از مهم‌ترین بنادر ایران و دروازه ورود به جزایر زیبای خلیج فارس محسوب می‌شود.
